فکرنو

«سنگ نگاره ها» یکی از آثار به جا مانده از بشر است که نشان دهنده تاریخ و تمدن هر کشوری است. بستر به وجود آمدن حروف رمزی، خط، تبادل پـیــام، زبان، تاریخ، اسطوره‌ها، هنر و فرهنگ از سنگ نگاره‌هاست و آنـها يكی از بهترین ابزارهای رمزگشایی ما قبل تاریخ است.

 

انسان‌های ما قبل تاریخ حروف نوشتاری نداشتند و به همین منظور از نقاشی بر روی صخره‌ها برای انتقال پیام استفاده می‌کردند.

 

تمام جوامع كهن بشري از پل سنگ نگاره ها عبور كرده اند و اقوام ما قبل تاریخ در ایران هم از این قاعده مستثنی نیستند. به همين جهت دانشمندان علوم مختلف علاقه زياد دارند تا آنها را كشف يا به نقاطی كه این سنگ‌نگاره‌ها كشف شده‌اند، سفر كنند تا از مطالعه و بررسی‌ آن‌ها زوايای مختلف زندگی انسان‌های كهن را معرفی كنند. 

 

محمد ناصری فرد  دكتراي باستان شناسی هنر و پژوهشگر سنگ نگاره هاي ايران جزو معدود پژوهشگرانی است که در زمینه شناخت و کشف سنگ نگاره های ایران فعالیت چشمگیری داشته و توانسته است، سنگ نگاره های تیمره در استان مرکزی و شهر خمین را کشف و روی آن ها مطالعه داشته باشد. وی در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار ما، درباره مطالعات صورت گرفته در زمینه سنگ نگاره های ایران گفت: «خوشبختانه طی مطالعات چندين ساله ای كه در غارها و كوه های ايران توسط پژوهشگران آزاد صورت گرفت، بيش از پنجاه هزار نمونه در گستره ايران (24 استان) كشف شد كه قدمت بعضی از نمونه های مكشوفه به ورای چهل هزار سال پيش می رسد».

 

وی در ادامه افزود: «لازم به ذكر است كه از پنجاه هزار نمونه سنگ نگاره های مكشوفه در نقاط مختلف ايران، بيش از بیست و یک هزار مورد آن متعلق به تيمره است».

 

 

 

سنگ نگاره ها در دنيا از منظرهای گوناگون دارای ارزش و اهميت هستند و به همين جهت در نگهداری و معرفی ملی و جهانی تلاش های وسيع انجام می دهند. اما در ايران چون يک عرصه جديد باستان شناسی و مطالعاتی است، هنوز جايگاه رفيع و بی بديل آنها برای جامعه شناخته شده نيست.

 

هیچکدام از این پنج هزار اثر ماقبل تاریخ در کشور ما ثبت ملی نشده اند و برای معرفی آن ها اقدام مناسبی صورت نگرفته است.

اما ایام نوروز فرصت مناسبی برای ایرانیان است تا در نمایشگاه تاریخی و چند ده هزار ساله قدمی بزنند و برای مثال در تیمره نقاشی‌های تاریخی چهل هزار ساله را ببینند و به تابلوی سنگی دویست و پنجاه ساله زمان قاجار برسند.

 

نمایشگاهی باستانی که به گفته پژوهشگران این حوزه بزرگترین سنگ نگاره دنیا را در خود جایی داده است.

 

مسیر رسیدن به این نمایشگاه تاریخی دشوار و پبچ در پیچ است و از آنجایی که هیچ تابلویی برای راهنمایی مسافران وجود ندارد. بهترین کار این است که با اداره میراث فرهنگی شهرستان خمین هماهنگ کرده و سپس به این مکان شگفت انگیز بروید.

 

اما برای اینکه اطلاع دقیق تری از مسیر داشته باشید می توانید از نقشه زیر برای رسیدن به تیمره راهنمایی بگیرید.

 

 

 

 

البته کار کشف سنگ نگاره در کشور همچنان ادامه دارد و هنوز متوقف نشده است. كار بی‌بديلی كه بر روی سنگ نگارهای ايران طي يک ده گذشته در عرصه ملی و جهانی صورت گرفته، تطبيق سنگ نگاره های مكشوفه در نقاط مختلف ايران و بويژه تيمره با ديگر نقاط مختلف دنيا و طرح روی سفالينه های ماقبل تاريخی است. شما با ديدن شباهت ها و مضامين يكنواخت چنان شگفت زده می شويد كه گويی همه آنها را يک هنرمند طی هزاران سال در ايران و جهان و طرح روی سفالينه های كهن را خلق كرده است! اين شگفتی ها سبب شده تا تصوير ذهنی ما بر تاريخ، هنر، فرهنگ، قلمرو و گستره هنر و پيام های آشكار و نهانی كه بر آنها هويداست به گونه ای ديگر باشد و اين همان چيزی است كه دانشمندان نقاط مختلف جهان را به خود جلب كرده است و شايد بی دليل نباشد كه پرفسور جان براور Jan Brouwer متخصص هنرهای صخره‌ای اروپا بعد از ديدار سنگ نگاره های ايران در سال 2006 در یادداشتهای ارسالی خود مینویسد: ما به سرزمين عجيب سنگ نگاره های ايران آمديم و تجربه های نا باورانه ای كسب كرديم.

 

 

یکی دیگر از شگفتی های سنگ نگاره های تیمره نقوشی هستند که بسیار به خط الرسم های شیمی آلی شبیه است.

محمد ناصری فرد می گوید: «تصادفا این نقش را به یکی از دوستانم که متخصص در شیمی آلی است نشان دادم و قرار شد او نیز بر روی این طرح کار کند، اگرچه وی در وحله اول معتقد بود که نتیجه خاصی حاصل نخواهد شد اما بعد از چند روز با من تماس گرفت و از نتیجه شگفت آور کار خبر داد. بر این اساس او گفت در تحقیقات خود متوجه شده که این سنگ نگاره فرمول مجموعه‌ای از پیوندهای شیمیایی خطی و حلقوی است که تناسب جالبی از ترکیب‌های کربن و هیدروژن دارد، که بر اساس آن چنین فرمولی به دست می‌آید (تصویر زیر ) که در حقیقت فرمول پلی سیلیکون‌های نیمه هادی است.»

 

 

 

با این شگفتی ها اما متاسفانه شناخت این سنگ نگاره ها حتی در کشور خودمان مغفول مانده؛ در حالی که كشوری مثل قزاقستان با سنگ نگاره هايی كمتر از يک پنجم سنگ نگاره های مكشوفه در ايران، ساليانه حدود دو ميليارد دلار در آمد زايي دارند.

اين در صورتی است كه در خصوص سنگ نگاره های مكشوفه در نقاط مختلف، به نظر می رسد مسئولین گردشگری کشورمان كوچك ترين برنامه ريزی حمايتی و کاربردی برای معرفی و جذب گردشگر در حوزه سنگ نگاره ها ندارد.

جاذبه شگفت انگیز و کم هزینه ای که خیلی راحت میتوان با هزینه پایین نگهداری از آن درآمد های بسیار به دست آورد.